ولایت سرپل

سر پُل یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است. مرکز این ولایت شهر سر پل است. مساحت این ولایت 15,999.2 کیلومتر مربع و جمعیت آن براساس برآورد سال 2006 میلادی 482,900 نفر است. ولسوالیهای ولایت سرپل به شرح زیر است سر پل بلخاب سوزمه قلعه صیاد کوهستانات سنگچارک سر پُل مرکز ولایت سر پل کشور افغانستان است. در گذشته از شهرهای جوزجان افغانستان بوده است و در نزدیک شهر شبرغان قرار دارد. مرقد مطهر امامزاده یحیی بن زید(ع)در شهر سرپل است و از دیر باز همواره این شهر را کانون توجه مردم مسلمان افغانستان قرار داده و باعث رونق این شهر گردیده است. اکثر اهالی این شهر ازبک هستند. سرپل از لحاظ شهرسازی دارای معماری سنتی است و در نقطه ای دور افتاده و صعب العبور قرار دارد. در سال ۱۸۸۵ میلادی دارای 950 خانوار جمعیت بوده است. ولسوالی بلخاب یکی از توابع ولایت سرپل افغانستان است. ولسوالی بلخاب از جنوب با بامیان و یکاولگ وصل است، از شرق با دره‌صوف، از غرب چیراس، و از شمال به ولایت بلخ وصل است. دارایی 103 قریه خرد و کلان و هفتاد و دو شورای محلی‌ می‌باشد. ولسوالی بلخاب دارای ۵۵ دبستان، 3 دبیرستان، دو مدرسه متوسطه دخترانه و پسرانه می‌باشد. جمعیتش حدودا میان 65000 تا 80000 نفر می‌رسد. درآمد مردم بلخاب: از محصولات گندم، در گذشته و فعلا انگوزه ( یکنوع گیاه کوهی ـ شیرش را می‌گیرند به قیمت بالا فروخته می‌فروشند) گردو، بادام، قروت، زیره و سیب زمینی.

ولایت سمنگان

سَمَنگان یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است. مرکز این ولایت شهر آیبک است. شهر قدیمی سمنگان در جنوب شرقی خلم، در ولایت مزار شریف و در طول تاریخ بر سر یکی از راه های مهم بلخ بوده است. در شاهنامه فردوسی چنین آمده است که رستم زال با تهمینه دختر شاه سمنگان ازدواج کرد. به روایت شاهنامه این شهر در مرز ایران و توران قرار داشته است. تقسیمات اداری این ولایت به شرح زیر می باشد: ولسوالی آیبک مرکز ولایت ولسوالی خلم ولسوالی دره صوف بالا ولسوالی دره صوف پایین ولسوالی روی دو آب ولسوالی حضرت سلطان روستاهای این ولایت نیز به شرح زیر است : کوچه عارق ، چکاک، تنگی یعقوب پایین، سرخه گاوکش ،تیموری بیانان، خانه سنگی، قره مورچه، سرخه بوبکی، حاجی بچه، اوی متان، نیکک، تاجک دهی، چلغزار، تاقچی خانه ، اجریم و قرغنه، خوال چارمغز، توری ها، جوی لطیف ، تارتوت و تیوه تاش اَیبَک مرکز ولایت سَمَنگان کشور افغانستان است. و در ارتفاع 959 متری از سطح دریا واقع شده است. این شهر در پهنه دره یا رودخانه خلم و سمنگان در بخش سفلای با راهی صعب العبور و پر گردنه قرار دارد. در سال ۱۹۳۴ میلادی بخشی از شهر قدیم، از بین رفت و در ۴ کیلومتری این شهر بنای شهر جدید شروع شد. شهر قدیمی ایبک نزدیک دهانه دره و داخل دژ سنگی واقع شده است. تجارت عمده این شهر گندم، بادام و پسته است. از اماکن دیدنی این ولایت به تخت رستم و قصر جهان نما می توان اشاره کرد.

ولایت پکتیکا

کتیکا یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است. مرکز این ولایت شهر شرن است. هرودوت مورخ یونانی از مردم بولایتی «پکتیس» و «پکتویس» یاد کرده و سرزمین آنها را پکتیکا ذکر کرده‌است. بطلمیوس هم نام این مردم را «پکتین» (Pactyan) نوشته‌است. تقسیمات اداری این ولایت به شرح زیر است: مرکز ولایت: شرن ولسوالی متا خان ولسوالی یوسف خیل ولسوالی یحیی خیل ولسوالی اومنه ولسوالی سرروضه ولسوالی زرغون شهر ولسوالی جانی خیل ولسوالی گومل ولسوالی سروبی ولسوالی ارگون ولسوالی زیروک ولسوالی نیکه ولسوالی دیله وخوشامند ولسوالی وازه خواه ولسوالی تروو ولسوالی ورممی ولسوالی برمل ولسوالی گیان تمام مردمان ولسوالی ارگون را مردمان قوم تاجیک تشکیل داده ولی نظر به تاثیرات محیطی بصورت کامل فارسی صحبت کرده نتوانسته و با لسان پشتو خلط شده است.

ولایت پکتیا

ولایت پَکتیا یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است. مرکز این ولایت شهر گردیز است.
هرودوت مورخ یونانی از مردم باستانی «پکتیس» و «پکتویس» یاد کرده و سرزمین آنها را پکتیکا ذکر کرده‌است. بطلمیوس هم نام این مردم را «پکتین» (Pactyan) نوشته‌است.

 تقسیمات ولایتی این ولایت به شرح زیر است:

• مرکز ولایت: شهر گردیز
• ولسوالی زرمت
• ولسوالی شیواک
• ولسوالی وزه جدران
• ولسوالی شمل
• ولسوالی سپیره
• ولسوالی تنی
• ولسوالی نادرشاه ـ کوت
• ولسوالی سوزائی
• ولسوالی گربز
• لوی ولسوالی خوست
• ولسوالی تیری زایی
• ولسوالی باک
• ولسوالی جاجی میدان
• ولسوالی صبری {یعقوبی}
• ولسوالی جانی خیل
• ولسوالی دند و پتان
• ولسوالی چمکنی
• ولسوالی لجه مانگل
• ولسوالی موسی خیل
• ولسوالی قلندر
• ولسوالی سید کرم
• ولسوالی جاجی

گردیز شهری است در جنوب افغانستان و مرکز ولایت پکتیا است.
این شهر در منتهی الیه دره رودخانه گردیز و در ارتفاع ۲۳۰۰تا۲۵۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و زمانی یکی از مراکز عمده پروژهپکتیا با کمک آلمان فدرال بود.
بازار قدیمی شهر در سال ۱۹۴۳ میلادی بنا شده است و بعد آسفالت شدن جاده کابل - گردیز (120 کیلومتر) حمل و نقل مصنوعات چوبی افزون یافت و باعث رونق آن شهر گردید.

ولایت پنجشیر

اُروزگان یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است. مرکز این ولایت شهر ترین کوت می باشد. ارزگان ساحه وسیعی را در شمال شرق قندهار تشکیل می دهد. صاحب طبقات ناصری ارزگان را از شهرهای قدیم غور می داند. سنگ نبشه های متعددی در آن موجود است که بیانگر کیش مهر پرستی در سدهء پنجم در آن وادی بوده است و به نظر می آید که نامگذاری آن هم مبتنی بر همین آیین بوده است. تقسیمات ولایتی این ولایت به شرح زیر می باشد: ولسوالی ترین‌کوت ولسوالی چوره ولسوالی خاص‌اروزگان ولسوالی شهید حساس ولسوالی دهراود ولسوالی نیش مرکز ولایت ارزگان ترین کوت است و در شمال شرق ولایت قندهار واقع میباشد. به طرف شرق آن دایه چوبان و به طرف جنوب آن قلات غلجایی و به طرف غرب ان موسی قلعه و به شمال آن علاقه گرزاب واقع است . در غرب این ولایت دریای هلمند جاری است. در ارزگان از طرف مشرق یعنی دایه فولاد دو کوهی که مسمی به کوه سمندان است در آن مغاره ایی وجود دارد که دهنه آن 50 متر فراخی داشته و سقف آن از یخ پوشیده شده است که تا به حال کسی نتوانسته طول این مغاره را طی کند. از جمله دریا های ارزگان رود هلمند و رود تیرین و شهرستان میباشد کوه نوشته و کوتل قناق سنگ هم در این ولایت موقعیت دارد . مراکز صحی مکاتب ابتدایی متوسطه لیسه دارلمعلمین مدارس دینی میخانیکی و مسلکی هم در این ولایت موجود میباشد ولسوالی اجیرستان: در شرق ارزگان و ناحیهءغربی بهسود واقع شده است که در کتب تاریخی به شکل حجیرستان و جیرستان هم آمده است. در قسمت شرقی آن تپه ی است مشهور به شهر قرغان ( به معنی قلعه و حصار). دایکندی: یکی از مناطق محروم ولایت اُروزگان به نام دایکندی در تاریخ ۲۸ مارس ۲۰۰۴ به عنوان یک ولایت جداگانه تشکیل شد. دای به معنی قبیله یا سرزمین و بزرگ و با مردم به کار می رفته است. چنانکه در نامهای ترکی مغولی به صورت پسوند و یا پیشوند در نام اشخاص استفاده می شده است. در لهجهء هزارگی دی معنای زیاد، بسته، یکجایی و خرمن را می رساند. از نظر تاریخی شهرستان جزء ناحیه وسیعی به نام غرجستان بوده که جزئی از سرزمین غور یا پاروپامیزاد بخش مرکزی خراسان یا افغانستان امروز که شمالاً به باختر ( باکتریا) جنوباً به زابل و سیستان و غرباً به هرات ( ایریا) و شرقاً به زابل و گندهارا محدود و متصل می شده است.